تنوع ژنتیکی و روابط صفات زراعی و مورفولوژیکی در لاین های اینبرد نوترکیب حاصل از تلاقی ارقام گندم نورستار و زاگرس

چکیده گندم مهمترین گیاه زراعی جهان و کشور می باشد که خود کفایی در آن یکی از سیاست های کلی بخش اقتصادی و تامین امنیت غذایی کشور است. با وجود تلاش های انجام شده میانگین عملکرد گندم در کشور با میانگین جهانی آن فاصله دارد. در این راستا، به منظور شناسایی لاین های گندم پر محصول با خصوصیات مطلوب، 40 لاین اینبرد نوترکیب گندم نان حاصل از تلاقی ارقام نورستار (پاییزی) و زاگرس (بهاری) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار ارزیابی شدند. صفات مورد اندازه گیری شامل وزن پدانکل، وزن میانگره دوم، وزن سنبله، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در کرت، بیوماس کل، عملکرد دانه، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، طول پدانکل، طول میانگره دوم، طول سنبله، شاخص برداشت، مساحت برگ پرچم و عملکرد کاه بودند. بین لاین های مورد مطالعه از نظر کلیه صفات بجز وزن سنبله، مساحت برگ پرچم و شاخص برداشت اختلاف معنی داری مشاهده شد. تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در کرت، بیوماس و عملکرد کاه از صفات مهمی بودند که تنوع ژنتیکی بالایی نسبت به سایر صفات داشتند. صفات وزن پدانکل، وزن میانگره دوم، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در کرت و وزن هزار دانه از وراثت پذیری بالایی برخوردار بودند. وزن پدانکل، وزن میانگره دوم و تعداد دانه در سنبله بیشترین درصد بازده ژنتیکی را داشتند. در مقایسه میانگین صفات، لاین های 93، 28، 296 و 31 به عنوان برترین لاین ها شناسایی شدند. تجزیه همبستگی ساده، رگرسیون گام به گام و علیت نشان داد که صفات تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در کرت مهمترین اجزای موثر بر افزایش عملکرد دانه هستند. تجزیه خوشه ای بر اساس کلیه صفات و نیز بر اساس عملکرد دانه و صفات مرتبط با آن در رگرسیون گام به گام انجام شد. این تجزیه بر اساس میانگین داده های استاندارد شده و به روش wardانجام شددر حالت اول چهار گروه و در حالت دوم سه گروه به دست آمد.در حالت اول لاین های گروه اول و در حالت دوم لاین های گروه سوم از لحاظ عملکرد دانه و صفات مرتبط با آن برتر بودند. با انجامتجزیه به عامل ها چهار عامل 262/82 درصد از کل تغییرات داده ها را توجیه کردند. تجزیه خوشه ای لاین ها بر اساس چهار عامل، آنها را به چهار گروه تقسیم کرد که لاین های گروه یک از نظر عملکرد دانه و صفات مرتبط با آن برتر بودند.